BBB, 06 Zulkaedah 1434 = 12 September 2013 (Khamis):
Gelombang kedua Perkembangan Dakwah Islamiyah ialah dengan
kelahiran anak tempatan – Abdul Malik bin Abdullah (1633 -1726M.) sebagai tokoh
ulama`, pendakwah dan pengarang kitab-kitab terawal di Tanah Melayu – Setakat
diketahui. Sebagaimana disebutkan Pengajian Pondok terawal telah dibangunkan
oleh Abdul Qahhar bin Sharif Muhammad di Kampung Pauh, Hulu Terengganu yang
tidak jauh dari Kuala Berang dan diteruskan oleh anak Abdul Qahhar, iaitu
Abdullah dengan pembantu-pembantu yang lain. Pelajar-pelajar adalah dari
sekitar Hulu Terengganu dan tempat-tempat yang lain – termasuk anak Abdullah,
iaitu Abdul Malik. Pengajian di sini berterusan sehingga pertengahan abad ke
17. Dalam masa tersebut kegiatan perniagaan dan hubungan dagang terus berlaku
antara Hulu Terengganu dengan dunia luar dari Terengganu. Keluarga Abdul Malik
selain dari terlibat dengan pengajaran adalah juga sebagai pelayar dan peniaga.
Perniagaan menggunakan perahu layar (Perahu Besar) adalah perusahaan dilakukan
oleh peniaga-peniaga miritim Terengganu, lantaran negeri tersebut terbuka ke
Laut Cina. Pelayar/peniaga sering menjalankan perniagaan hingga ke Patani, Bangkok , Kamboja ,
Vietnam bahkan
hingga ke Cina. Contoh perahu besar dan jenis-jenis perahu yang lain diabadikan
di Muzium Negeri Terengganu pada bahagian Muzium Miritim.
(Perayaan Jubli Perak Muzium Negeri Terengganu, Lembaga Muzium
Negeri Terengganu, Kuala Terengganu, 2003: 74).
Barang-barang dagangan pada masa itu dari Terengganu
ialah berbagai-bagai bahan keluaran
hutan seperti kayu cengal, kuin, kapur, meranti dan rotan antaranya bagi
keperluan ubat dan air wangi seperti gaharu, cendana, tongkat Ali dan kasturi.
Bahan-bahan logam dari besi seperti kapak, parang, cangkul dan senjata seperti
keris, lembing, tombak dan pedang. Terengganu juga terkenal dengan kehalusan
kerja tangan seperti barang-barang pakaian dan hiasan dari emas, perak dan
tenunan songket. Manakala barang dari luar pula termasuklah beras, garam, benang kain tenunan, tempayang
dan alat-alat dari tembikar. Keluarga Abdul Malik juga terlibat di dalam
pelayaran perniagaan hingga sampai ke Johor dan ke Jawa. Menurut cerita Abdul
Malik sendiri turut sama sampai ke Jawa.
Pada zaman remajanya Abdul Malik dididik sebagai seorang
pemuda yang luas pengalaman hasil dari penyertaannya dalam kegiatan perniagaan
dengan keluarga. Pada zaman beliau ini Aceh telah terkenal sebagai Pusat Ilmu
pengetahuan yang melahirkan Hamzah Fansuri (1588-1604), Shaykh Shamsuddin
as-Sumatrani (m.1630), Shaykh Nuruddin
ar-Raniri (m.1666) dan Shaykh Abdul Rauf Singkel (1620-1693). Abdul Malik bin
Abdullah (1633-1726) dihantar belajar oleh keluarganya di Aceh. Di Aceh bidang
yang diminati termasuklah aqidah, fiqh dan tasawuf. Daripada Aceh beliau
menyambung pengajiannya di Makkah-Madinah. Pada sebuah risalah bertulisan
tangan tercatat nama-nama sahabat sepengajian Shaykh Abdul Malik bin Abdullah
semasa di Makkah-Madinah, iaitu Faqih Abdul Qadir Palembang, Faqih Abdul Rahman
Batawi (Jawa), Faqir (Faqih) Abdul Samad Kedah, Haji Ibrahim Siantan (Shafie
Abu Bakar, Shaykh Abdul Malik Ibn Abdillah (Tuk Pulau Manis) Ulama` Sezaman
Dengan Shaykh Abdul Rauf Singkel Dalam Konteks Pengislaman Terengganu,, Latihan
Ilmiah di IBKKM, UKM, 1973/74: 41).
Menurut satu catatan risalah menunjukkan bahawa Shaykh Abdul
Malik bin Abdullah selain dari bersahabat dengan Haji Muhammad Salih
As-Semarani semasa di Makkah, beliau berkesempatan bersama dengan Shaykh Abdul
Rauf Singkel. Bahkan Shaykh Abdul Malik dan kawan-kawannya semasa di
Makkah menyebut yang mereka tinggal di
rumah Tuan Haji Abdul Rauf yang mungkin dimaksud Haji Abdul Rauf Singkal yang
memang sebahagian dari umurnya berada di Yaman dan Makkah-Madianah dan memiliki
rumah. Shaykh Abdul Rauf Singkel (m. 1693M.) pulang ke Aceh hanya pada
penghujung dari hayat beliau dan agak kurang fasih di Sdalam bahasa Melayu (T.
Iskandar, Abdurrauf Singkel Tokoh
Shatariyah (Abad ke 17), Dewan Bahasa, Jil. 1X, Bil. 5, Mei, 1965: 197).
Semasa di Makkah Shaykh Abdul Malik berguru antaranya dengan
Shaykh Ibrahim al-Kurani yang juga menjadi guru Shaykh Abdul Rauf Singkel.
Shaykh Ibrahim al-Kurani ialah murid kepada Shaykh Ahmad al-Qushashi yang
merupakan guru Tariqat Shattariyyah yang juga dikenali dengan Tariqat
Qushashiyyah (nisbah kepada nama guru ini) yang diikuti oleh Shaykh Abdul Rauf
Singkel yang turut diikuti oleh Shaykh Abdul Malik bin Abdullah. (Shafie Abu
Bakar, Latihan Ilmiah, 1973/74: hlm. 72).
Shaykh Abdul Malik bin Abdullah berada – belajar dan
mengajar di Makkah selama 12 tahun (pulang ke Terengganu sekitar (1673M.).
Semasa di Makkah-Madinah bidang yang utama yang dipelajari oleh Shaykh Abdul
Malik ialah bidang tasawuf. Sebagaimana disebut beliau mengikut tariqat
Shattariyyah daripada antara gurunya, iaitu Shaykh Ibrahim al-Kurani. Beliau
amat meminati kitab Hikam karangan Ibn Ata`illah al-Sakandari (m. 1309M.).
Kitab yang berasaskan ungkapan-ungkapan yang bersifat kata-kata hikmat. Hikam
adalah kata-kata yang amat tinggi nilainya terumus dalam matan yang merupakan
ilham suci yang merupakan kurniaan ilmu ladunniyyah dari rahsia-rahsia
rabbaniyyah. Tariqat ini diasaskan oleh Abu Madyan Shu`ayb (m.1197M.). Kemudian
diperkukuhkan oleh Abu al-Hasan al-Shadhili (m.1258) yang diterima oleh Ibn Ata
dari pendukung kedua tariqat tersebut, iaitu
Abu al-Abbas al-Mursi (m. 709H.).
Selain dari mendalami bidang tasawuf, khususnya Hikam,
beliau juga mendalami ilmu fiqh menurut mazhab Shafie dan akidah menurut mazhab
Ashari yang kesemua ilmu ini kelak menjadi keilmuan-keilmuan utama diajar
apabila beliau pulang ke Terengganu.
Sekian.
No comments:
Post a Comment