BBB,
14 Dzul Hijjah 1437H. =
16 Septembewr 2016 (Jumaat):
Bertasawuf adalah merupakan usaha
pembersihan dan tahdzib serta tarbiah diri dan jiwa yang terpinggir di lembah
kotoran dan karatan, bergerak kepada landasan (tariq) yang betul menurut
shari`at dengan ibadat dan nilai akhlak yang membersih diri dan hati hingga bertukar menjadi logam emas yang bercahaya dan mencahayakan
(bersinar). Ia ialah tarbiah yang melalui pra-syarat, iaitu berilmu – murid dan
guru, adab-adab, mujahadah nafsu dan pembersihan, memastikan diri dengan halal
dan menjauhi diri dari perkara-perkara haram, beribadah dan dzikir serta pengasingan dari nilai-nilai negatif.
Di dalam tarbiah berlaku pergerakan kualiti
misalnya dari tidak beradab kepada beradab, dari tidak berilmu kepada berilmu,
dari percakapan yang kosong dan sia-sia kepada hikmat kata. Ia merupakan
perjalanan kualiti yang menambahbaikkan diri bagi yang mengharungi kerohanian
dan ketasawufan. Pergerakan dan perubahan kepada yang lebih baik ini dari segi
maknawi dan realiti pada hakikatnya dapat disukat dan dinilai ke tahap
penambahbaikan tersebut. Namun aspek-aspek yang subjektif sedemikian adalah
sukar untuk diukur dan disukat. Dalam
ukuran biasa mungkin dinilaikan
dengan kategori, buruk, baik, lebih baik, terbaik dan amat baik.
Di dalam tasawuf pendekatan dan ukuran
kerohanian ini disukat secara subjektif dengan neraca yang diistilahkan sebagai
`Maqam` dan `Hal`. Neraca penilaian ini kita dapati digunakan oleh Al-Sarraj di
dalam kitab Al-Luma`nya. Apa bezanya antara maqam dan hal ?
Menurut Al-Sarraj, makna maqam ialah,
tempat hamba di sisi Allah Subhanahu wa Ta`ala yang dilihat pada apa yang
didirikan dari segi ibadat, mujahadat, latihan dan tumpuannya kepada Allah
`Azaa wa Jalla. Al-Sarraj mengambil
contoh dari firman Allah `Azza wa Jalla
tentang maqam bermaksud:
``Adalah bagi orang-orang yang takut –
maqami, akan sikap keadilanKu (menghitung amalnya) dan takut akan janji-janji
azabKu.`` (Ibrahim: 14).
Dan firman Allah Subhanahu wa Ta`ala
bermaksud:
``Dan tidak ada sesiapa di kalangan kami, melainkan
ada baginya darajat kedudukan yang tertentu`` (Al-Saffat: 164).
Al-Sarraj juga mengambil contoh daripada
sabda Rasulullah s.a.w. bahawa Abu Bakar al-Wasiti disoal dari maksud sabda
Rasulullah s.a.w, (al-Arwah junudun mujannadah – Roh-roh tentera yang
bersenjata.``. Katanya maksud mujannadah ialah maqamat.
Maqam dimaksudkan keberadaan pada suatu
maqam `station atau hentian`.
Al-Sarraj menyebut maqam-maqam ialah
seperti taubah, al-wara`, al-zuhd, al-faqr, al-sabr, al-ridha, al-tawakkal dan
lain-lain.
Antara ciri bagi maqam difahami bahawa ada
kesampaian `tempat` dari usaha dan mujahadah yang dilakukan. Dan ada elemen
tetap yang menyebabkan ianya dipanggil `maqam`. Berlainan dengan hal, ialah
situasi yang berlaku kepada hati dan tidak kekal seperti muraqabah, khauf,
mahabbah dan sebagainya.
Sebagai contoh bagi maqam ialah al-taubah.
Menurut Al-Sarraj yang memetik pendapat Abu Ya`qub Yusuf bin Hamdan al-Susi. ``Maqam terawal daripada
maqam-maqam orang yang menumpukan diri ialah taubah. Menurut al-Susi, Taubah
ialah kembali daripada tiap-tiap suatu yang dikeji oleh ilmu kepada tiap-tiap
suatu yang dipuji oleh ilmu.
Ini bererti ada pergerakan –
sekurang-kurangnya kesedaran dari tahap keji kepada menetap dan memakamkan diri
pada tahap `keinsafan` yang ada padanya elemen keberadaan pada tahap taubah.
Disoal Sahl bin Abdullah al-Tustari tentang
taubat katanya, ``Engkau tidak lupa akan dosa engkau.``. Disoal Junayd
al-Baghdadi juga tentang taubah. Beliau
menjawab secara terbalik yang juga betul, bahawa taubah ialah engkau melupakan
dosa engkau yang telah lalu !``.
Disoal Ruym bin Ahmad r.h.a. tentang
taubah, katanya, ``Taubah daripada taubah !.``
Disoal pula Dhu al-Nun al-Misri r.h.a.tentang taubah, jawabnya, taubah ada
dua, iaitu taubah awam dan taubah khas. Taubah awam ialah taubah daripada dosa,
adapun taubah khas, ialah taubah daripada lalai.
Maksud taubah bagi Al-Hasan al-Nuri ialah
taubah engkau daripada tiap-tiap sesuatu selain daripada Allah.
Secara halus pula dilihat taubat ada klasifikasi
dan dikatakan,
``Riya` kalangan arifin ialah ikhlas
kalangan murid.` Bermaksud bahawa ada rasa bimbang di dalam lintasan jiwa
arifin, kalau-kalau taubatnya tidak
sebenarnya ikhlas, tetapi mungkin disebab oleh sebab tertentu atau dikerana
oleh kerana tertentu. Kebimbangan juga daripada timbulnya ujub terhadap
keinsafan diri daripada taubah. Bagi tahap murid yang pada tahap permulaan
mungkin tidak sampai kepada aspek-aspek halus sedemikian. Bermaksud bahawa
betapa halusnya konsep taubah sehingga dibimbangi timbul rasa `ujub terhadap
diri yang mulai insaf dan taubah hingga taubahnya tidak ikhlas dan bukan taubah.
Dilihat secara halus juga bahawa ada klasifikasi
antara yang bertaubah. Ya`ni ada perbezaan antara seorang yang bertaubah dengan
yang lain, sebagaimana ada degree kesalahan yang membawa kepada orang yang
bertaubah itu taubah.
Sebab itu ada perbezaan antara seorang yang
bertaubah dan seorang yang lain yang juga bertaubah.
Ada pentaubah yang bertaubah daripada dosa
dan kejahatan
Ada pentaubah yang bertaubah dari
kegelinciran dan kelalaian
Ada pentaubah yang melihat diri dari kebajikan dan ketaatan (takut timbul ghurur).
Demikian mulai daripada maqam pertama dari
maqam-maqam dalam perjalanan ketasawufan timbul persoalan-persoalan yang begitu
halus yang dipersoalkan. Ianya tidak lain untuk mengelak timbul dalam diri
bahawa di dalam usaha perkembalian itu, tidak sebenarnya berlaku perkembalian,
tetapi ada kesilapan-kesilapan yang tidak
memurnikan taubah.
Firman Allah bermaksud:
``Wahai orang-orang yang beriman !
Bertaubatlah kamu kepada Allah (mintalah dihapuskan dosa kamu) dengan taubat
nasuha. Mudah-mudahan Tuhan kamu akan menghapuskan kesalahan-kesalahan kamu dan
memasukkan kamu ke dalam syurga yang mengalir di bawahnya beberapa sungai.``
(Al-Tahrim: 8).
Sekian.
No comments:
Post a Comment