PENYESUAIAN PERTUMBUHAN ILMU; JADILAH PENDENGAR KALAU TIDAK MAMPUMENGAJAR

BBB, 02 Syawal 1437 = 07  Julai 2016 (Khamis):

Meneliti  pada kandungan Kitab al-Zuhd wa al-Raqa`iq Penulis membuat kesimpulan bahawa pada abad ke 2H.  ini adalah merupakan abad penyesuaian pertumbuhan ilmu yang benih bagi kesemua pertumbuhan keilmuan Islam adalah Al-Qur`an dan Al-Hadith. Pada abad ini mulai semakin jelas ciri dan identiti keilmuan yang sebelumnya belum begitu jelas bagi keilmuan-keilmuan Islam berkenaan. Sebagaimana  maklum bahawa keilmuan akidah pada peringkat permulaan diberi nama oleh Imam Malik  (97-179H.) sebagai al-Fiqh al-Akbar dan nama bagi fiqh biasa ialah Al-Fiqh al-Asghar yang kemudian dikenali dengan Ilmu Fiqh (kitab fiqhnya al-Muwatta`), manakala ilmu bagi al-Fiqh al-Akbar dikenali sebagai ilmu akidah – Ilmu Tauhid, Usuluddin dan  al-Kalam.

Untuk kelahiran ilmu tasawuf dengan  mencontohi Kitab al-Zuhd wa al-Raqa`iq, maka pada peringkat permulaan ini dapat dikatakan pada peringkat permulaan berlaku penyesuaian ke arah kelahiran dan pemantapan kepada beberapa bidang keilmuam. Untuk bidang tasawuf, masih lagi dalam penyesuaian bagi keilmuan ini dan ternyata pada peringkat awal ini istilah `Al-Zuhd`  menjadi istilah lebih utama bagi istilah tasawuf yang walaupun sudah lahir istilah ini, tetapi belum popular penggunaan bagi bidang ilmu yang dikenali dengan tasawuf.

Di dalam Kitab al-Zuhd wa al-Raqa`iq sebenarnya masih berbaur dan belum berlaku pengasingan yang jelas antara bidang al-Zuhd (Tasawuf), fiqh (elemen kedua ketara), Akhlak dan Hadith sebagai teknik pengarangan pada peringkat permulaan pertumbuhan persuratan keilmuan Islam.

Pada bab pertama dari Juz` Satu kitab al-Zuhd wa al-Raqa`iq sebagaimana telah dibicarakan ialah bab mengenai Ta`at Kepada Allah. Judul ini sebenarnya bersesuaian bagi keilmuan tasawuf, fiqh dan akhlak, manakala bab kedua, iaitu:

Bab Menuntut Ilmu Bagi Tujuan Keduniaan

Sesuai untuk tasawuf, akhlak dan fiqh.

Sebenarnya perawi awal bagi bab Menuntut Ilmu juga adalah perawi-perawi yang hampir sama dengan rawi-rawi  Hadith /Gaya Hadith yang lain iaitu bermula dengan Abu `Umar bin Hayawiyyah dan Abu Bakar al-Warraq yang di dalam sanad termasuk Abdullah al-Mubarak. Pada akhir riwayat Muhammad bin Hayyan.

Bagi matan bagi riwayat

Belajar Ilmu Bertujuan Keduniaan

Bil.  44:  Riwayat Abdullah al-Mubarak – Sanad terakhir  Muhammad bin Yahya bin Hayyan

 ialah Abu Dharr yang ditanya tentang keilmua Hadith yang dipelajari hendaklah kerana Allah dan tidak bertujuan untuk keduniaan. Manakala kalau tujuan dunia, maka tidak mendapat harum syurga.

Sanad 45:  Riwayat Abdullah al-Mubarak daripada Sulaiman al-Taymi daripada Yasar dan A`idh Allah

Berkata bermaksud:

``Siapa yang mempelajari ilmu  dan Hadith untuk bercakap-cakap dengannya tidak mencium bau syurga.``

Sanad 46: Berkata Abdullah bin al-Mubarak daripada Abdul Rahman al-Mas`udi daripada Al-Qasim daripada Abdullah  berkata:

`Jadikan keilmuan untuk takutkan Allah, memadalah kesombongan dengan Allah oleh orang jahil.

Sanad 47: Dari Abdullah al-Mubarak daripada Abdullah bi `aun daripada Ibrahim berkata, kata Huzayfah:  ``

``Takutkanlah kepada Allah, wahai pembaca-pembaca ! Ambillah jalan sebagaimana orang-orang sebelum kamu. Demi Allah kalau kamu beristiqamah sesungguhnya telah berlalu jauh sebelum kamu, kalau kami meninggalkannya  dengan memandang kiri dan kanan nescaya kamu jauh kesesatan.

Sanad 48: Daripada Abdullah al-Mubarak, kami diberitahu oleh seorang lelaki daripada negeri Sham  daripada Yazid bin Abi Habib berkata:

``Adalah  fitnah orang alim yang faqih bahawa bercakap lebih suka baginya daripada mendengar, walau pun didapati orang yang memada baginya. Sesungguhnya mendengar itu lebih selamat dan menambahkan ilmu ...``

Sanad  49: Berkata Abdullah bin al-Mubarak daripada Ja`afar bin Barqan berkata Sufyan daripada Ja`afar bin Barqan daripada Maimun bin Mahran, katanya:

`Kadhi  menunggu kemerkaan dari Allah, sedang pendengar menunggu rahmat dari Allah.

Sebuah matan  merupakan Hadith dari Rasulullah s.a.w.

Sanad 50:  Abdullah bin al-Mubarak menerima daripada Abdullah yang mendengar dari ayahnya berkata `Aku mendengar Abu Hurairah berkata, bersabda Rasulullah s.a.w.

``Akan keluar pada akhir zaman lelaki-lelaki yang menguasai dunia denga agama, memakaikan manusia  kulit daripada al-da`ni daripada `al-Labin` (al-Laban ?), lidah mereka lebih manis daripada madu dan hati-hati mereka adalah hati serigala`.

(Al-Zuhd wa al-Raqa`iq: 15 -17.

(Petikan di atas adalah sebahagian daripada bab menuntut ilmu 44 – 65).

Dapat ditarik kesimpulan bahawa:

1)      Digalakkan menuntut ilmu.

2)      Sesuai bagi sebarang bidang, kerana semua pembelajaran adalah bertolak dan berasas kepada ilmu termasuk juga tasawuf.

3)      Menuntut ilmu hendaklah secara ikhlas.

4)      Menuntut ilmu bukan bertujuan untuk kepentingan dunia.

5)      Risiko yang mengajar jika tidak teliti berdepan kesalahan, tetapi yang mendengar bertambah pengetahuan, jadilah pendengar kalau tidak mampu mengajar.

Sekian.