KITAB AL-WARA` PERBEZAAN DENGAN AL-ZUHD

BBB,  27  Syawal  1437 = 01 Ogos  2016 (Isnin):

Sebuah lagi kitab yang dihasilkan oleh al-Imam Ahmad bin Hanbal ialah berjudul  ` Kitab al-Wara`. Ini mengukuhkan pendekatan yang sengaja dan secara sedar dipilih oleh al-Imam Ahmad bin Hanbal. Ini bererti bukan tidak ada kitab-kitab yang lain, misalnya kitab-kitab Hadith yang mengandungi elemen-elemen tasawuf secara di sana sini, tetapi  bukan dengan kesengajaan dan sedar mengambil tema  atau persoalan khusus mengenai tasawuf. Namun bagi al-Imam Ahmad bin Hanbal, menyusun dengan sedar adalah melibatkan sekurang-kurangnya dua buah  kitab.

Pertama:  Kitab al-Zuhd  yang membicarakan tentang  Zuhud

Kedua:  Kitab al-Wara`, iaitu membicarakan tentang Wara`

Wara`  semacam ada persamaan dengan zuhud, tetapi ada perbezaan.

Menurut  Qasim Ghani  di dalam bukunya Tarikh al-Tasawwuf fi  al-Islam (1997) bahawa,

Zuhud adalah merupakan satu maqam daripada maqam tariqat, dia merupakan persediaan bagi salik (sufi) berpindah kepada maqam yang lain.  Adalah dilihat daripada zuhud meningkat kepada maqam `Wara`. Misalnya adalah dikira seorang yang tertakluk dengan dunia merupakan pokok bagi kesalahan dan meninggalkan dunia melahirkan berbagai-bagai kebaikan.

Ditanya al-Shibli tentang zuhud, katanya, zuhud adalah sejenis daripada lalai, dunia pada hakikatnya `Tiada`,  dan zuhud pada sesuatu yang tiada adalah `Lalai`.

Berkata Dhu al-Nun al-Misriyy, ``Para zuhhad raja-raja di akhirat dan para `urafa` raja zuhhad.

Berkata Sufyan al-Thauri, bukan zuhud di dunia memakai pakaian lusuh dan memakan roti syiir yang keras, akan tetapi tidak tertakluk hati dengan dunia dan memendekkan angan-angan.

Berkata Sulaiman al-Darani, Zuhud meninggalkan apa yang menegahkan engkau daripada Allah.

Dan berkata Sahl bin `Abdullah al-Tustari, Zuhud ialah mentawajjuh hamba kepada Allah.

Dan zuhud ada tiga lapisan:

Pertama: Para Pemula: Mereka adalah zuhhad yang pendek tangan daripada dunia dan menggilat hati mereka dari karat keduniaan sebagaimana tangan mereka, seperti kata Junayd apabila ditanya tentang zuhud, maka katanya, ``Mengosongkan tangan daripada pemilikan dunia dan mengosongkan hati daripada tamak.``

Kedua: Zuhud para mutahaqqiq., sebagaimana kata Ruym  bin Ahmad:

``Zuhud ialah meninggalkan peluang-peluang  nafsu daripada apa yang  ditawar dunia. Zuhud ialah rehat dari lintasan fikiran dan rehat dari lintasan hati kecil dari gangguan dunia.

Ketiga:  Zuhud kalangan khawass: Mereka ialah yang mengerumuni yang diasyiki sebagaimana lebah mengerumuni ratu. Mereka melemparkan yang luar dari keasyikan ke belakang !

Manakala Wara` adalah peningkatan dari maqam zuhud.

Maksud al-Wara` dari segi asasnya ialah menjauhi segala yang bersifat tashabbuh agar tidak terjatuh kepada perkara yang haram. Atau dikatakan, Wara` engkau keluar daripada shubhah yang zahir dan engkau mengamalkan pada muhasabah diri pada setiap kejip mata.

Berkata Sahl bin `Abdullah al-Tustari, Tidak sempurna iman seseorang apabila amalnya tidak disertai wara` dan  tidak sempurna wara`nya tanpa ikhlas, ikhlasnya tidak berlaku melainkan dengan mushahadah dan ikhlas membersih tujuan selain daripada Allah dan hanya kerana Allah.

Berkata Sulaiman al-Darani, ``Qana`ah ialah daripada redha. Dia ialah manzilah wara` daripada zuhud, terawal ialah dari redha dan  terawal juga dari zuhud.``

Berkata Ibrahim al-Khawass, ``Wara` tanda takutkan Allah, takut dalil ma`rifat dan ma`rifat dalil mendekati Allah.``

Shaykh Abu Nasr al-Sarraj al-Tusi pengarang kita Al-Luma` mem,bahagikan wara` kepada tiga bahagian:

Pertama:  Orang yang menjauhi segala apa yang pada shubhah, iaitu berkedudukan tidak pasti antara yang halal dan yang haram.

Kedua: Wara` Ahli al-Qalbi, iaitu orang yang meninggalkkan perkara yang tidak dirasai selamat sebagaimana dimaksudkan oleh Hadith Rasulullah s.a.w, perkara yang menggugat dada.

Ketiga: Wara` orang yang `arif yang tetap pada kedudukan seperti kata Sulaiman al-Darani, ``

``Bahawa setiap suatu yang menegah dari bertawajjuh kepada Allah adalah keji.``

Demikianlah ciri-ciri perbezaan dan juga persamaan yang ada pada zuhud dan wara`. Keduanya  mempunyai perhubungan dengan yang lain, ``Tiada wara` tanpa zuhud dan juga sebaliknya. Keduanya maqam kejiwaan dan hal pembawaan.

Al-Imam Ahmad bin Hanbal sebagaimana telah diperkatakan adalah secara sedar mengkategorikan dan mencirikan sifat-sifat zuhud melalui  berbagai-bagai pendapat tokoh yang telah diperkatakan. Sebagaimana  dengan kesedaran  beliau mengkategori dan mencirikan zuhud, maka demikian juga al-Imam Ahmad bin Hanbal menyedari tentang sifat wara` merupakan fenomena kejiwaan seperti zuhd, maka dia juga mengkategori dan mencirikan aspek wara` melalui contoh-contoh yang dibicarakan di dalam bukunya yang berjudul `Al-Wara``. Kedua aspek ini adalah lengkap  melengkapi bagi pembinaan pendekatan aspek kerohanian yang kemudian lebih dikenali sebagai tasawuf itu.

Al-Imam Ahmad Ibn Hanbal bukan bersifat kebetulan dalam menampilkan pendekatan kerohanian – tasawuf, bahkan dengan penuh sedar membina pendekatan kerohanian, bukan saja tentang zuhud, tetapi dilengkapkan dengan wara` yang keduanya mempunyai ciri persamaan, di samping perbezaan.

Sekian.