ZUHUD, SABAR, FAQR DAN AL-TAWADHU: NILAI PERIBADI TINGGI

BBB, 07 Rabi`ul Awwal 1438H. = 07 Disember 2016 (Rabu):

Bagi keempat-empat sifat yang dibicarakan oleh Al-Kalabadzi secara seturut adalah merupakan pada kategori maqam pada pendekatan yang lain seperti oleh Al-Sarraj dan juga oleh `Abdul Qadir `Isa.  Al-Sarraj  tidak menyebut tentang  al-Tawadhu`, tetapi yang disebut  ialah al-wara`. Bagi `Abdul Qadir `Isa dengan bukunya Haqa`iq `an al-Tasawwuf sebagaimana Al-Sarraj tidak memasukkan al-Tawadhu` sebagai satu aspek, tetapi memasukkan  al-wara` sebagai satu aspek yang sebagaimana Al-Sarraj meletakkannya di bawah al-Maqam.

Al-Zuhd memanglah istilah popular  di dalam ilmu tasawuf, bahkan ia merupakan istilah awal digunakan bagi maksud tasawuf. Antara yang mmengguna dan mempopularkan istilah ini ialah Al-Imam Ahmad bin Hanbal (164-241H.). Istilah ini menjadi judul  bagi salah satu bukunya yang diberi judul- `Al-Zuhd`. Beliau membincangkan tentang zuhud para rasul, nabi dan para sahabat r.`anhum. Beliau juga memberi  judul bagi sebuah bukunya, iaitu  `Al-Wara`  yang menjadi salah satu sifat yang diletakkan di bawah maqam.` Buku Al-Wara` membincangkan perkara-perkara yang perlu dielakkan dari trerjatuh kepada perkara yang shubhah, apa lagi perkara yang haram.

Sebagaimana kebanyakan judul yang dibicarakan oleh Al-Kalabadzi, tidak memberi ta`rif dan huraian terhadap judul yang dibicarakan, maka demikianlah dengan judul `Zuhud`nya Untuk makna zuhud, beliau terus memetik pendapat Al-Junayd.

Menurut Al-Junaid, Zuhud ialah mengosongkan tangan dari memiliki dan hati dari  dimiliki. Menurut catatan  kaki maksud mengosongkan tangan dari memiliki, bukan seorang tidak mempunyai harta, tetapi dengan hartanya yang dimiliki menyebabkan dia menjadi seorang yang pemurah  dan suka menmderma.

Manakala sabar yang  bagi lain dari Al-Kalabadzi termasuk di bawah maqam, menurut Al-Kalabadzi yang memetik pendapat  Sahl  bin `Abdullah. Maksud sabar ialah sabar dalam menunggu kelapangan dan kelawasan dari Allah.

Berkata Sahl lagi, bahawa sabar ialah sifat yang memurnikan sesuatu.

Manakala erti faqr yang juga termasuk di bawah maqam. Al-Kalabadzi memetik pendapat Abu Muhammad al-Jariri , bahawa al-faqr  engkau tidak menuntut hilangnya sesuatu hinggalah kewujudannya hilang. Bermaksud tidak mengharapkan bantuan orang kerana takut lemah dari beribadat fardhu, sebab itu dia harus berusaha mengatasi dari al-faqr.

Dan aspek keempat yang tidak diketengahkan pihak lain, iaitu `Al-Tawadhu`` - tempat bagi tawashu` bagi Al-Sarraj dan `Abdul Qadir `Isa  ialah `al-wara`.

Tawadhu`  yang dikemukakan oleh  Al-Kalabadzi ialah bermaksud, sebagaimana dipetik dari pandapat A l-Junayd, Bahawa tawadhu` ialah engkau merendahkan sayap engkau  dan memecahkan  kelebihan.``. Sebagaimana kata Ruym, bahawa al-tawadhu`, ialah merendahkan hati kepada Yang Maha Mengetahui segala yang ghaib.

Berkata Sahl bin `Abdullah bahawa sempurna dzikir ialah al-mushahadah dan sempurna tawadhu` ialah redha dengannya.

Pembicaraan yang dilakukan bagi setiap aspek oleh Al-Kalabadzi agak ringkas  antara  satu halaman atau kurang daripadanya.

Aspek yang tidak dibicarakan oleh Al-Kalabadzi, ialah al-wara` yang seolah-olah  Al-Kalabadzi  menggantikannya  dengan  al-tawadhu` sebagaimana telah dibicarakan.

Ada sedikit perbezaan antara al-tawadhu` dengan al-wara`.  Al-tawadhu` lebih merujuk kepada peribadi seorang yang berakhlak, teratur, lemah lembut dan,merendah dan tidakmementingkan diri. Manakala al-wara` lebih mencerminkan sikap dan peribadi yang mementingkan kebersihan amalan. Misalnya amat hati-hati dari segi halal dan haram. Dia berusaha menjauhkan dirinya daripada terjatuh kepada perkara shubhah, lebih-lebih lagi daripada terjatuh kepada perkara yang haram.

Sebagai contoh tentang wara`, Ahmad bin Hanbal  ditanya tentang perkara yang berunsur riba, dia berkata, yang menmgamal dengan riba dan mengambilnya  dari modal (ra`su malihi) dan jika diketahui oleh sahabatnya, maka hendaklah dikembalikan kepada mereka itu dan jangan engkau  menerima dengan kelebihan.`` (Ahmad bin Hanbal, Kitab al-Wara`(1403/1983: 45).

Al-Sarraj meletakkan al-wara` sebagai maqam yang mulia. Beliau memetik sabda Rasulullah s.a.w. bermaksud: ``Kawallah agama kau dengan sifat wara`.

Menurut amalan yang dinisbahkan kepada wara` ada tiga kategoroi;

Mereka yang berbuat wara` daripada shubhah yang memang mengandubgi unsur shubhah, iaitu perkara yang antara haram yang nyata dan halal yang nyata.

Perkara yang nyata tidak halal secara mutlak dan tidak haram secara mutlak

Dan  dia wara` antara keduanya.

Sabda  Rasulullah s.a.w. bermaksud, ``Perkara dosa apa yang menempelak dada engkau.``

Bagi `Abdul Qadir bin `Isa beliau memetik beberapa pendapat berhubung dengan wara`, iaitu seperti l-Sayyidal-Jurjani berpendapat,, wara` ialah menjauhi perkara shubahat, lantaran takut terjatuh ke dalam perkara-perkara yang haram.

Beliau juga memetik pendapat Ibn `Ajibat r.a., ``Wara` ialah menahan diri daripada terjatuh kepada perkara-perkara yang akibatnya dibenci.

Dan berbagai-bagai lagi pendapat.

Dapatlah difahami dan dapat dibuat  kesimpulan perjalanan maqam-maqam dan ahwal adalah  perjalanan pembersihan dan peningkatan diri dengan nilai-nilai peribadi dan akhlak yang tinggi di dalam menuju kepada Ilahi.

Sekian.